PANGI'S & ON ONE CULTURE
Om de winti cultuur te begrijpen moet je eerst weten wat een natuurreligie is. Een natuurreligie is een religie dat vooral op natuurverschijnselen zoals donder, bliksem, regen, wind en vuur is gebaseerd.
Bron: https://www.baaswaterval.nl/suriname-wat-is-winti-cultuur/
Winti is een traditionele Afro–Surinaamse religie. De term wordt tevens gebruikt voor alle bovennatuurlijke wezens die door Anana, de schepper van het universum, zijn geschapen. De winti’s zijn door Afrikaanse slaven in de slavernijperiode meegenomen naar Suriname. De wintireligie kent geen geschreven bronnen of een centraal gezag.
De winti’s worden ook wel yeye of konfo genoemd. Alle winti’s bestaan uit goedaardige aspecten (bun-sey) en boosaardige (ogri-sey). De winti’s zijn (deels) erfelijk. De winti’s waken net als de vooroudergeesten over de alle familieleden uit een bepaalde stamboom (bere), die hen eren en offers brengen als dank. Als men echter de spirituele regels en wetten overtreedt kan dit tot vergelding door de winti’s leiden. Men kan tot spirituele verzoening en balans komen door het nemen van bepaalde rituele (kruiden)baden en het verrichten van bepaalde rituele handelingen.
Een mannelijke en een vrouwelijke winti’s krijgen voor de geboorte van een baby de spirituele verantwoordelijkheid over het kind. Zij treden vanaf dat moment op als de bovennatuurlijke ouders (djodjo) van het kind, dat een deel van hun karaktereigenschappen meekrijgt. Het mannelijke gedeelte van de ziel (kra) van het kind is een deel van de mannelijke djodjo en het vrouwelijke gedeelte van de kra is een deel van de vrouwelijke djodjo. De beide kra dragen de mannelijke en vrouwelijke dagnamen van het Afrikaanse volk, Ashanti (die deels tot de voorouders van de Afro-Surinamers behoren). Vroeger werden deze namen ook als persoonsnamen door Afro-Surinamers gebruikt, thans hebben deze meestal een ritueel gerelateerde functie.
Er zijn vier pantheons of groepen. Ieder pantheon valt onder een bepaalde god. Aan het hoofd van het aardepantheon (gron-winti’s) staat Aisa. Zij is tevens het hoofd van alle winti’s. Tata Opete, ook wel Anangka Yaw, staat aan het hoofd van het luchtpantheon (Tapu-Kromanti). In het bospantheon (busiwinti’s) is Tata Bumba of Telele Mbumba de voornaamste winti. Tata Bosu is het hoofd van het waterpantheon (Watra-wenu).
Het aardepantheon met de goden van de aarde of gron-winti’s.
Het waterpantheon met de watergeesten of Watra-Wenu’s
Het bospantheon met de bosgeesten of Busi-Gado’s
Het luchtpantheon met de luchtgoden of Tapu Winti’s